Schiet es op, doe iets creatiefs!

Een eenvoudige maar heldere boodschap; wanneer een opdracht snel uitgevoerd moet worden, krijg je een ongeïnspireerde, clichématige uitkomst.

Geef kinderen 10 minuten extra voor de zelfde opdracht, en de mogelijkheden blijken eindeloos. Op de tekenvellen verschijnen vliegers, fruitschalen, tropische vogels en magische machines.

'Divergent thinking' is het vermogen om een vraagstuk op verschillende manieren te benaderen, of meerdere uitkomsten te kunnen bedenken. Hoe goed je er in bent, kan bijvoorbeeld getest worden door middel van de vraag: 'Hoeveel functies voor een paperclip kun je bedenken?' Kinderen, vooral jonge kinderen, zijn hier sterren in.

Echter is uit onderzoek gebleken dat de hoeveelheid functies die een kind kan bedenken voor een paperclip dramatisch keldert naar mate hij ouder wordt. In groep 6 bedenkt een gemiddeld kind nog maar 50% van de hoeveelheid functies die hij in groep 3 bedacht. In de brugklas nog maar 20%.

Het heeft te maken met de manier waarop wij kinderen opleiden, vanuit het centrale gegeven dat er één goed antwoord is. Je schrijft het op, en hoe dichter je er bij zit, hoe hoger je cijfer.

Uitzonderingen op de regel en afwijkende antwoorden krijgen niet genoeg applaus in de klas. Leerkrachten verdienen de tijd en vrijheid om juist op zoek te gaan naar de afwijkende reacties op een opdracht, en deze te zien als waardevolle informatie over het kind en zijn talenten, en niet als lastige onderbreking van het vaste stramien.

Ik herinner me een gesprek met een leerkracht na afloop van een workshop maskers maken. Er was gewerkt vanuit de techniek 'collage', en de maskers waren beplakt met knipsels uit tijdschriften en posters. Alle maskers waren verschillend geworden, maar één viel extra op. Bart-Jan had zijn masker eerst helemaal blauw gemaakt met wasco, en er alleen een grote mond op geplakt, midden op het voorhoofd. 'Typisch Bart-Jan dit', zei de juf, en in haar stem klonk wat frustratie door. Ik bedacht me dat Bart-Jan misschien soms in zijn taalboek ook verhalen schreef die niet aan de opdracht voldeden, maar vond dat hij als beginnend beeldend kunstenaar dappere ideeën had.